๐—Ÿ๐—ผ๐˜€๐—ฝ๐—ฎ๐—น๐—ผ๐˜€, ๐—ž๐—ถ๐—ป๐˜๐—ฎ-๐—ณ๐—ฒ๐—ถ๐—ฟ๐—ฎ, ๐Ÿญ๐Ÿฒ ๐—ข๐˜‚๐˜๐—ผ๐—ฏ๐—ฟ๐˜‚ ๐Ÿฎ๐Ÿฌ๐Ÿฎ๐Ÿฑ

Ministรฉriu Administrasaun Estatal (MAE), realiza Seminรกriu Munisipรกl kona-ba Desentralizasaun Progresu Dezafiu no Oportunidade ba Desentralizasaun iha Timor-Leste โ€œ๐‘ซ๐’‚๐’๐’‚๐’ ๐’ƒ๐’‚ ๐‘ท๐’๐’…๐’†๐’“ ๐’๐’๐’Œ๐’‚ฬ๐’” ho tema “Hametin Governasaun Lokรกl ba Desenvolvimentu Inklusivu no Sustentรกvel iha Ambitu Desentralizasaun Administrativa Hodi Hakbesik Governasaun ba Povuโ€ Seminรกriu ne’e abertura husi Prezidente Autoridade Munisรญpiu Lautรฉm, neโ€™ebรฉ halaโ€™o durante loron rua 16-17 Outubru iha Salaun Administrasaun Autoridade Munisรญpiu Lautรฉm.

Objetivu husi Seminรกriu Munisipรกl neโ€™e mak atu halo refleksaun kona-ba Progresu, Dezafios no Oportunidade husi implementasaun polรญtika desentralizasaun durante neโ€™e. Programa Desentralizasaun Administrativa no Poder Lokรกl Identifika prioridade estratรฉjiku hodi reforsa kapasidade Munisรญpiu sira nian ba preparasaun avaliasaun kondisaun mรญnimu hodi haka’at ba instalasaun Poder Lokรกl no Desentralizasaun Administrativa.

Iha intervensaun, ๐—ฆ๐˜‚๐—ฎ.๐—˜๐˜€๐—ฒ๐—นรฉ๐—ป๐˜€๐—ถ๐—ฎ, Prezidente Autoridade Munisรญpiu Lautรฉm, ๐—ฆ๐—ฟ. ๐— รฉ๐—น๐—ถ๐—ผ ๐—ฑ๐—ฒ ๐—๐—ฒ๐˜€๐˜‚๐˜€, ๐—ฆ๐—› hateten, mai iha fatin ida neโ€™e atu partisipa atividade Seminรกriu Munisipรกl Desentralizasaun Dalan ba Poder Lokรกl iha Munisรญpiu Lautรฉm. Tanba nee, husu ba Membru Konsellu Konsultivu neโ€™ebรฉ envolve husi Xefe Suku sira hotu mai partisipa iha Seminรกriu ida neโ€™e, nuneโ€™e mรณs Korpu Reliziosa, Sosiedade Sivil, Delegasaun Teritorial sira neโ€™ebรฉ ejiste iha Munisรญpiu Lautรฉm no Membru Konsellu Koordenasaun Munisipรกl sira hotu, atu mai partisipa Seminรกriu Munisipรกl ida neโ€™e hodi bele rona aprezentasaun husi Servisu Munisipรกl sira neโ€™ebรฉ tutela iha Sekretรกriu Munisipรกl iha Autoridade Muinisรญpiu Lautรฉm nian, nune’e iha aprezentasaun ida neโ€™e ita bele nota problema dezafiu no sa situasaun maka Autoridade Munisรญpiu Lautรฉm enfrenta durante neโ€™e, nuneโ€™e mรณs iha rekomensaun ne’ebr aprezenta atu bele nuโ€™udar relatรณriu ida ba iha nasionรกl, antes iha loron 30 Outobru 2025, neโ€™ebรฉ Ministru Administrasaun Estatal sei lori ba iha Primeiru Ministru (PM), hodi nuneโ€™e tinan oin 20 de Maiu 2026 Governu anunsia Munisรญpiu neโ€™ebรฉ maka prepara ona no tama ona rekezitu atu tama ba iha eleisaun direta desentralizasaun Poder Lokรกl iha tinan 2027.

Tanba ida neโ€™e, Autoridade Munisรญpiu konvida Diretor/a Servisu Munisipรกl, Xefe Departamentu, Diretor/a Delegasaun Teritorial, Administrador Postu Administrativu, Xefe Servisu Lokal, Xefe Suku, reprezentante Partidu Polรญtiku sira neโ€™ebe asentu iha Parlamentu Nasionรกl, Sosiedade Sivil, Relijiozu/a no entidade sira seluk mai partisipa Seminรกriu Munisipรกl ida neโ€™e atu nuneโ€™e bele rona Dezafiu sira durante neโ€™e ita enfrenta, progresu saida maka halaโ€™o ona no Solusaun Saida maka ita rekomenda atu nuneโ€™e bele sai relatoriu ida.

Ba Seminรกriu Munisipรกl loron primeiru, aprezentasaun matรฉria dahuluk mak, Sekretรกriu Munisipรกl Administrasaun no Finansas, Sr. Fransisco dos Santos, aprezenta kona-ba Progresu Servisu Planeamentu, Finansas, Lojistiku no Mapeamentu.

Aprezentasaun tuir mai Sekretรกriu Munisipรกl Planeamentu Investimentu no Dezenvolvimentu Integradu, ๐—ฆ๐—ฟ. ๐—ง๐—ถ๐—ฏ๐˜‚๐—ฟ๐˜€๐—ถ๐—ผ ๐—ฑ๐—ผ๐˜€ ๐—ฆ๐—ฎ๐—ป๐˜๐—ผ๐˜€, aprezenta ho materia kona-ba Prosesu Planeamentu Implementasaun PNDS, PDIM ne’ebรฉ destaka liu ba kualidade Implementasaun Projetu Munisipรกl no Planeamentu ho ninia Mapamentu.

Nuneโ€™e mรณs Sekretรกriu Munisipรกl Assuntu Sosiais no Organizasaun Komunitรกria, ๐—ฆ๐—ฟ. ๐—ญ๐—ฒ๐—ณ๐—ฒ๐—ฟ๐—ถ๐—ป๐—ผ ๐—ฑ๐—ผ๐˜€ ๐—ฆ๐—ฎ๐—ป๐˜๐—ผ๐˜€ ๐—ฆ๐—ฒ๐—พ๐˜‚๐—ฒ๐—ถ๐—ฟ๐—ฎ mรณs aprezenta materia kona-ba Asuntu Implementasaun Servisu Protesaun Sosial, Kondisaun Sosial iha Munisรญpiu Lautรฉm dadรบs kona-ba Ema ho Vulneravel no Defisiensia ho nia Mapamentu.

Enkuantu Diretor Servisu Servisu Munisipรกl Edukasaun, Munisรญpiu Lautรฉm, aprezentasaun kona-ba matรฉria implementasaun programa Diretor Servisu Edukasaun ho ninia Mapamentu, Implementasaun Munisipรกl Programa Merenda Eskolar (PME), Suvensaun Edukasaun Eskolar, Numeru Benefisiรกriu, Kualidade Ensinu no Total Professor/a.

Nuneโ€™e mรณs Ministรฉriu Administrasaun Estatal (MAE) liu husi ekipa Gaspar Hunu Gusmรฃo Diretor Nasionรกl MAE, aprezenta materia kona-ba Estratรฉjia Desentralizasaun Administrativa no Harii Orgaun Representativa Poder Lokรกl iha Timor-Leste.

Diretor Servisus Munisipรกl, Programa Nasionรกl Dezenvolvimentu Suku (PNDS) Munisรญpiu Lautรฉm aprezenta matรฉria kona-ba Progresu Fisiku PNDS Regular 2025 nian iha Munisรญpiu Lautรฉm.

Nuneโ€™e iha Seminรกriu Munisipรกl neโ€™e ekipa MAE mรณs distribui Livru kona-ba Tรฉkniku Interministerial Desentralizasaun Administrativa, Grupu Tรฉkniku Permanente, Konsellu Koordenasaun Munisipรกl, Konsellu Konsultivu Munisipรกl, Asembleia Postu Administrativu, Orgaun Suku, Estratรฉjia Desentralizasaun Administrativa no harii Orgaun Representativa Poder Lokรกl iha Timor-Leste, Identifika Planeamentu no Prosedimentu Selesaun Projetu PNDS, Portal Munisipรกl Plata Forma Dadus ba Desenvolvimentu Timor-Leste nian.

Seminariu ne’e marka prezensa husi Membru Konsellu Konsultivu Munisipรกl, Konsellu Koordenasaun Munisipรกl, Diretor/a Servisus Munisipais, Administradรณr Postu Administrativu sira, Diretor/a Delegasaun Territorial, Partidus Polรญtiku, Parseiru Dezenvolvimentu no kargu Xefia sira inklui funsionariu ajente no Administrasaun Munisipรกl.

๐™๐™š๐™ข๐™–๐™ฉ๐™–

๐™ˆรฉ๐™™๐™ž๐™– ๐™‹๐˜ผ๐™ˆ-๐™‡๐™–๐™ช๐™ฉรฉ๐™ข

ยฉ 2025 Lautem Muncipality Authority