𝗟𝗼𝘀𝗽𝗮𝗹𝗼𝘀, 𝗦𝗲𝗴𝘂𝗻𝗱𝗮-𝗳𝗲𝗶𝗿𝗮, 𝟭𝟬 𝗡𝗼𝘃𝗲𝗺𝗯𝗿𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟱

𝗦𝘂𝗮.𝗘𝘀𝗲𝗹é𝗻𝘀𝗶𝗮, Prezidente Autoridade Munisipál Lautém, nu’udar Prezidente Konsellu Koordenasaun Munisipál (KKM) 𝗦𝗿. 𝗠é𝗹𝗶𝗼 𝗱𝗲 𝗝𝗲𝘀𝘂𝘀 𝗦𝗛, konvoka sorumutu Konsellu Koordenasaun Munisipál (CCM), hodi ho membru KKM sira hodi destingi Preparasaun ba loron nasionais no preparasaun ba Feira iha Nasionál, enkontru ne’e hala’o iha Salaun Administrasaun Autoridade Munisipál Lautém.
Enkuantu ajenda ordem traballu no proposta no rekomendasaun husi membru Konsellu Koordenasaun nian ba ajenda primeiru mak preparasaun tinan 50 ba Proklamasaun Independensia nian, Avaliasaun ba atividade Adezaun ba Timor-Leste no Preparasaun ba Espozisaun, nune’e mos iha rekomendasaun kona-ba loron selebrasaun 12 Novembru no enkaiza ajenda maka selebrasaun tinan 50 kona-ba Seminariu Nasionál, ne’ebé ho Votus A-Favor-51 Kontra-0 no Abstensaun-0, nune’e ajenda refere pasa ba iha periodu Ordem Traballu.
Iha intervensaun, 𝗦𝘂𝗮.𝗘𝘀𝗲𝗹é𝗻𝘀𝗶𝗮, Prezidente Autoridade Munisipál Lautém, nu’udar Prezidente Konsellu Koordenasaun Munisipal (KKM) 𝗦𝗿. 𝗠é𝗹𝗶𝗼 𝗱𝗲 𝗝𝗲𝘀𝘂𝘀 𝗦𝗛, hateten, ohin ita hala’o sorumutu filafali kona-ba Konsellu Koordenasaun Munisipál (KKM) nian ba asuntu tolu ne’ebe iha, tanba iha fulan Novembru iha atividade ne’ebe importante Autoridade Munisípiu sei hala’o, relasiona ho tinan 50 ba loron Proklamasaun Independénsia Timor-Leste nian.

Tanba ida ne’e, Prezidente Konsellu Koordenasaun Munisipál (KKm) hateten, Orientasaun husi Ministru Administrasaun Estatal (MAE), ba iha Prezidente Autoridade Munisípiu sira to’o iha Administrador Postu sira hotu, atu selebra loron nasionais ba loron Proklamasaun Independénsia iha ambitu ne’ebé partisipasaun husi Komunidade sira ho masimu, liuliu ba iha Munisípiu Lautém, nune’e bele diskute iha KKM ida ne’e hodi haree oinsa bele selebra loron Proklamasaun Independénsia ida ne’e ho susesu.




Nu’udar Prezidente Konsellu Koordenasaun Munisipál konvida membru Konsellu Koordenasaun tomak atu partisipa hotu tuir sorumutu ida ne’e ho másimu, atu nune’e bele halo diskusaun ba preparasaun loron nasionais no preparasaun espozisaun Internasionál iha Díli.
𝙍𝙚𝙢𝙖𝙩𝙖
(𝙈é𝙙𝙞𝙖 𝙋𝘼𝙈-𝙇𝙖𝙪𝙩é𝙢)
𝗟𝗼𝘀𝗽𝗮𝗹𝗼𝘀, 𝗦𝗲𝘅𝘁𝗮-𝗳𝗲𝗶𝗿𝗮, 𝟳 𝗡𝗼𝘃𝗲𝗺𝗯𝗿𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟱

Autoridade Munisípiu Lautém, liu husi Sekretáriu Munisipál Administrasaun no Finansas, 𝗦𝗿. 𝗙𝗿𝗮𝗻𝗰𝗶𝘀𝗰𝗼 𝗱𝗼𝘀 𝗦𝗮𝗻𝘁𝗼𝘀, hamutuk ho 𝗦𝘂𝗮, 𝗘𝘀𝗲𝗹é𝗻𝘀𝗶𝗮, Embaixadór Japaun iha Timor-Leste, 𝗞𝗶𝗺𝘂𝗿𝗮 𝗧𝗲𝘁𝘀𝘂𝘆𝗮 ofisialmente hala’o inaugurasaun ba rehabilitasaun Edifísiu Administrasaun Maternidade no Koridor iha Sentru Saúde Lospalos Vila Munisípiu Lautém, ne’ebé hetan finanseiru husi Povu Japaun liu husi Embaixadór Japaun iha Timor-Leste, implementa husi Fundasaun Asaun ba Mudansa, iha Sentru Saúde Lospalos, Munisípiu Lautém.
Iha intevensaun, reprezentante Prezidente Autoridade Munisipál Lautém, Sekretáriu Munisipál Administrasaun no Finansas 𝗦𝗿. 𝗙𝗿𝗮𝗻𝗰𝗶𝘀𝗰𝗼 𝗱𝗼𝘀 𝗦𝗮𝗻𝘁𝗼𝘀, hateten, Autoridade Munisípiu Lautém hato’o agradese ba Embaixadór Japaun iha Timor-Leste, ne’ebé apoiu hodi rehabilita Edifísiu Sentru Saúde ida ne’e hodi fasilita enfermeiru sira atu hala’o atividade ho seguru.


Enkuantu, Komunidade Japaun liu husi Embaixadór Japaun iha Timor-Leste apoiu iha area Dezenvolvimentu ba projetu Edifísiu no sira seluk hamutuk 14, nune’e husu nafatin atu apoiu iha area sira seluk, tamba nesesidade sei barak presiza apoiu husi parseiru Governu no Ajensia Internasionál sira.
Sentru Saúde ne’e reprezenta pasu siknifikativu ida ba oin hodi hametin apoiu ba Komunidade sira iha área rural iha Munisípiu Lautém ne’ebé presiza liu asisténsia médiku.
Sentru furak ida ne’e sei fornese kuidadu, konfortu, no ambiente seguru ba pasiente sira no Inan isin-rua sira, tamba Sentru Saúde ne’ebé rehabilita ona ne’e inklui Sala Emerjénsia, Sala Partu, Sala Internamentu no Farmasia, ne’ebé fó asesu di’ak liu ba servisu Saúde ba ema hamutuk 27,317.




Entretantu, partisipa Serimónia Inaugurasaun ne’e partisipa másimu husi, reprezentante Prezidente Autoridade Munisipál Lautém liu husi Sekretáriu Munisipál Administrasaun no Finansas, Sua.Eselénsia Embaixadór Japaun iha Timor-Leste, Director Servicos Munisipál Saúde Lautém Em Exercicio Sr. Marshal Esteves, Directora Ezekutivo Action For Change Foundation Timor Leste no Chefe Centro Saúde Lospalos no funsionariu sira.
𝙍𝙚𝙢𝙖𝙩𝙖
(𝙈é𝙙𝙞𝙖 𝙋𝘼𝙈-𝙇𝙖𝙪𝙩é𝙢)
𝗟𝗼𝗿𝗲, 𝗞𝗶𝗻𝘁𝗮-𝗳𝗲𝗶𝗿𝗮, 𝟲 𝗡𝗼𝘃𝗲𝗺𝗯𝗿𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟲

Autoridade Munisípiu Lautém, liu husi Sekretáriu Munisipál Administrasaun no Finansas, 𝗦𝗿. 𝗙𝗿𝗮𝗻𝗰𝗶𝘀𝗰𝗼 𝗱𝗼𝘀 𝗦𝗮𝗻𝘁𝗼𝘀, hamutuk ho 𝗦𝘂𝗮, 𝗘𝘀𝗲𝗹é𝗻𝘀𝗶𝗮, Embaixadór Japaun iha Timor-Leste, 𝗞𝗶𝗺𝘂𝗿𝗮 𝗧𝗲𝘁𝘀𝘂𝘆𝗮 ofisialmente hala’o inaugurasaun ba Edifísiu Ensinu Báziku Central (EBC) Coro-Asu, ne’ebé hetan bensaun husi Kategista Ministru Extraordináriu Reinaldo Noe, iha Postu Administrativu Lore, Munisípiu Lautém.
Selebra Serimónia Inaugurasaun ne’e organiza husi Fundasaun Domin no Amizade (FUNDAMOR), ONG lokál ne’ebé implementa projetu ne’e, ho partisipasaun husi pessoal no Komunidade sira.

Iha intevensaun, reprezentante Prezidente Autoridade Munisipál Lautém, Sekretáriu Munisipál Administrasaun no Finansas 𝗦𝗿. 𝗙𝗿𝗮𝗻𝗰𝗶𝘀𝗰𝗼 𝗱𝗼𝘀 𝗦𝗮𝗻𝘁𝗼𝘀, agradese ba Embaixadór Japaun iha Timor-Leste ne’ebé ho komitmentu boot hodi konstrui Edifísiu Eskola ida ba estudante sira iha Postu Administrativu Lore, atu nune’e estudante sira bele utiliza hodi hala’o aprendisajen atu bele garantia kualidade Edukasaun iha futuru.
Ho nune’e reprezentante Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém husu ba Embaixadór Japaun iha Timor-Leste kontinua nafatin apoiu iha setor Edukasaun no Setor sira seluk iha Timor-Leste espesial iha Munisípiu Lautém liuliu iha Postu Administrativu Lore.
Tanba ida ne’e, nafatin husu ba estudante sira utiliza eskola ida ne’e ho didi’ak, ne’ebé Embaixadór Japaun iha Timor-Leste konstrui, atu nune’e motivador sira hanorin estudante sira iha kualidade, tamba futuru lidera rai ida ne’e presiza ema kualidade ho matenek.





Governu Japaun sente Orgullu tebes, hodi apoia no harii eskola foun ida ne’e, ne’ebé lori naran “Eskola Coro-Asu”, Komandante Coro-Assu nu’udar Veteranu ida ne’ebé respeitadu no brani tebes ne’ebé luta ho aten-barani ba libertasaun Timor-Leste.
Aleinde Konstrusaun Edifísiu Eskola ida ne’e Fundus asistensia mai husi Povu Japaun ba Povu Timor-Leste, ne’ebé implementa husi NGO Fundasaun Amijade Tamba Amor (FUNDAMOR), ne’ebé sala hamutuk Hat (4) inklui eskritoriu Professor/a.
𝙍𝙚𝙢𝙖𝙩𝙖
(𝙈é𝙙𝙞𝙖 𝙋𝘼𝙈-𝙇𝙖𝙪𝙩é𝙢)
𝗟𝗼𝗿𝗲, 𝗧𝗲𝗿𝘀𝗮-𝗳𝗲𝗶𝗿𝗮, 𝟰 𝗡𝗼𝘃𝗲𝗺𝗿𝗯𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟱

Reprezentante, Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém, Sekretáriu Munisipál Planeamentu Investimentu no Dezenvolvimentu Integradu, 𝗦𝗿. 𝗧𝗶𝗯𝘂𝗿𝘀𝗶𝗼 𝗱𝗼𝘀 𝗦𝗮𝗻𝘁𝗼𝘀, partisipa Serimónia Fatuk Dahuluk ba Konstrusaun Kazerna Polísiai Postu Administrativu Lore, Munisípiu Lautém.
Iha intervensaun, reprezentante Prezidente Autoridade Munisipál Lautém, 𝗦𝗿. 𝗧𝗶𝗯𝘂𝗿𝘀𝗶𝗼 𝗱𝗼𝘀 𝗦𝗮𝗻𝘁𝗼𝘀 hateten, ohin ita hamutuk iha fatin ida ne’e hodi partisipa Serimónia lansamentu Primeira Pedra ba Edifísiu Eskuadra Postu Administrativu Lore nian.

Reprezentante ne’e sublina, ida ne’e, Autoridade Munisípiu Lautém hato’o agradese ba Ministériu Interior (MI) ne’ebé iha planu no programa ne’ebé implementa ona infraestrutura liuliu ba Edifísiu Eskuadra Postu Administrativu Lore nian ne’ebê hamutuk ho kazerna.
Ho ida ne’e mak reprezentante Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém husu ba komunidade nia kolaborasaun no fó liman ba malu atu bele simu dezenvolvimentu bainhira Governu konstrui iha Postu Administrativu Lore nian.
Nune’e mós Autoridade Munisípiu Lautém agradese ba Sr. Aquimino, nu’udar ema Rezistensia hodi fó rai hamutuk Hektare 10 ba Estadu hodi konstrui Edifísiu Estadu nian, atu nune’e bele besik ba Povu hodi bele atende nesesidade komunidade sira nian iha futuru.




Enkuantu, Projetu ne’e sei responsavel husi Kompaña “Sangus Unip, Lda”. Ho total Orsamentu hamutuk USS 1.422.310, 27, ne’ebé data Konstrusaun 4 Novembru 2025 no remata 4 Novembru 2026.
Remata
(Média PAM-Lautém)
𝗟𝗼𝘀𝗽𝗮𝗹𝗼𝘀, 𝗦𝗲𝗴𝘂𝗻𝗱𝗮-𝗳𝗲𝗶𝗿𝗮, 𝟯𝟭 𝗢𝘂𝘁𝗼𝗯𝗿𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟱

𝗦𝘂𝗮.𝗘𝘀𝗲𝗹𝗲𝗻𝘀𝗶𝗮,, Ministru Administrasaun Estatal (MAE), 𝗧𝗼𝗺𝗮𝘀 𝗱𝗼 𝗥𝗼𝘀á𝗿𝗶𝗼 𝗖𝗮𝗯𝗿𝗮𝗹 hamutuk ho Ministru Justisa, Sekretariu Estadu Arte no Kultura akompana ho membru Parlamentu Nasionál, Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém no entidade sira ofisialmente hala’o inaugurasaun no asina Plaka ba Projetu Planu Dezenvolvimentu Integradu Munisipál (PDIM), tinan 2024 nian ba Kampu Multi Funsaun, ne’ebé responsavel kompana “Salve Unip.Lda” inaugurasaun ne’e hala’o iha Kampu Multi Funsaun.
Iha intervensaun, 𝗘𝘀𝗲𝗹𝗲𝗻𝘀𝗶𝗮, Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém, 𝗦𝗿. 𝗠é𝗹𝗶𝗼 𝗱𝗲 𝗝𝗲𝘀𝘂𝘀, 𝗦𝗛, hateten, ohin ita hala’o inaugural projetu PDIM 2024, ne’ebé kompana, “Salve Unip.Lda”, nu’udar segundu lugar ba iha prosesu aprovizionamentu ne’ebé hala’o husi komisaun avaliasaun ba Dokumentus mak ohoin loron ita inaugura ofisialmente ba projetu rehabilitasaun Kampu Futebol + Luto Haleu + Kampu Multi Funsaun + Basket + Volly + Valeta + Joging Street + Sintina Públiku, serimónia inaugurasaun ne’e organiza husi Autoridade Munisípiu Lautém.

Iha biban ne’e, Sua Exelénsia Ministru Administrasaun Estatál, Tomás do Rosário Cabral, halo mós abertura ba kompetisaun 𝐓𝐀𝐗𝐀 𝐀𝐕𝐎́ 𝐍𝐀𝐍𝐀 𝐈𝐈 𝟐𝟎𝟐𝟓, hodi komemora aniversáriu loron Proklamasaun Independénsia Unilaterál Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL) ba dala 50 (28 Novembru 1975-28 Novembru 2025).






Enkuantu partisipa inaugurasaun ne’e, Ministru Administrasaun Estatal (MAE), Ministru Justisa, membru Deputadu, Sr. Albino da Silva, Deputadu Azio, Goverador BCTL, Sekretáriu Estadu Arte Kultura, Prezidente Consellu Munisipál Combatentes Libertasaun Nasionál (CMCLN) Munisípiu Lautém, Komandante Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) Munisípiu Lautém, Comisariu Funsaun Publika (CFP), reprezentante Ministru Petroleu Rekursu Minerais (MPRM), entidade Lautém no komunidade sira.
Remata
(Média PAM-Lautém)
𝗟𝗼𝘀𝗽𝗮𝗹𝗼𝘀, 𝗦𝗲𝘅𝘁𝗮-𝗳𝗲𝗶𝗿𝗮, 𝟯𝟭 𝗢𝘂𝘁𝗼𝗯𝗿𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟱

Nonu Governu Konstituisionál ne’ebé lideradu husi atual Primeiru Ministru (PM) Kaka-Lafai, 𝗞𝗮𝘆 𝗥𝗮𝗹𝗮 𝗫𝗮𝗻𝗮𝗻𝗮 𝗚𝘂𝘀𝗺ã𝗼 hamutuk ho Ministru Obras Publikas (MOP) akompana ho membru Governu sira, membru Parlamentu Nasionál no Entidade Lautém oan ba loron daruak kontinua ofisialmente hatur fatuk dahuluk ba rehabilitasaun Estrada Nasionál Diresaun Postu Lautém-Lospalos, nune’e mós projetu Abastesimentu Bee Moos iha Munisípiu Lautém nian.
Serimónia Lansamentu ne’e iha mós Ministru Obras Públika (MOP) asina kontratu ho Kompañia Internasionál Chongqing International Construction Corporation” husi nasaun China no Contractor “Beijing Urban Construction Group CO, LTD” husi nasaun China ba Abastesimentu Bee mós nian, ne’ebé iha kontratu ho Kompañia ne’e akompaña ho Veteranu sira iha kada Postu, Lia na’in, Relijiozu, Estudante sira, reprezentante Juventude no Entidade sira hotu, lansamentu ne’e hala’o iha Administrasaun Autoridade Munisípiu Lautém nia oin.

Iha intervensaun, 𝗦𝘂𝗮.𝗘𝘀𝗲𝗹é𝗻𝘀𝗶𝗮, Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém, Sr. Mélio de Jesus SH, hateten, ohin ba loron daruak Governu kontinua ofisialmente hala’o lansamentu Estrada Nasionál husi Diresaun Lautém-Lospalos, nune’e mós iha projetu Abastesimentu Bee Moos iha Munisípiu Lautém.
Ho nune’e lori Povu Munisípiu Lautém nia naran tomak hakarak agradesimentu wain tebes no kongratula ba Xefe Governu Konstituisionál Kaka-Lafai, Kay Rala Xanana Gusmão, ne’ebé ho komitmentu boot tebes hodi lidera IX Governu Konstitusionál nia ne’ebé nia komprimísiu atu lori dezenvolvimentu ba Timor-laran tomak espesial iha Munisípiu Lautém.
Ho nune’e, aproveita oportunidade ida ne’e, lori Komunidade tomak iha Munisípiu Lautém nia naran, hakruk husu nafatin ba Kaka-Lafai atual Primeiru Ministru (PM-RDTL) Kay Rala Xanana Gusmão, atu bele iha tinan oin kontinua hala’o lansamentu mós Estrada Nasionál husi Diresaun Lospalos-Iliomar, Lospalos-Lore, Buihomau-Luro no Estrada rural iha kapitál Lospalos.

Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém hamutuk ho Povu nafatin fó fiar ba Sua.Eselénsia atual Primeiru Ministru (PM-RDTL) Kaka-Lafai, Kay Rala Xanana Gusmão hamutuk ho Ministru Obras Publikas (MOP) no Ministru Planeamentu Investimentu no Estratéjiku (MPIE) ho membru KAFI tomak sei tau atensaun másimu ba infraestrutura bázika sira iha Munisípiu Lautém.
Enkuantu Estrada Nasionál husi Diresaun Lautém-Lospalos ho Kilometru 27.980, ne’ebé sei rehabilitasaun husi Contractor “Chongqing International Construction Corporation” hui nasaun China ho valor Orsamentu hamutuk $18,836,713.10.




Aleinde ne’e mós iha projetu Abastesimentu Bee Moos iha Munisípiu Lautém, ne’ebé sei responsavel husi Contractor “Beijing Urban Construction Group CO, LTD” husi nasaun China ho Orsamentu hamutuk $17, 012,327.59.
Remata
(Média PAM-Lautém)
𝗖𝗼𝗺, 𝗞𝗶𝗻𝘁𝗮-𝗳𝗲𝗶𝗿𝗮, 𝟯𝟬 𝗢𝘂𝘁𝗼𝗯𝗿𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟱

Nonu Governu Konstituisionál ne’ebé lideradu husi atual Primeiru Ministru (PM) 𝗞𝗮𝘆 𝗥𝗮𝗹𝗮 𝗫𝗮𝗻𝗮𝗻𝗮 𝗚𝘂𝘀𝗺ã𝗼, ohin hamutuk ho Ministru Obras Publikas (MOP) akompana ho membru Governu sira, membru Parlamentu Nasional no entidade Lautém oan sira hahu ofisialmente hatur fatuk dahuluk ba rehabilitasaun Estrada nasionál Diresaun Postu Administrativu Lautém-Com, nune’e mós iha lansamentu ne’e, Ministru Obras Públika (MOP) asina kontratu ho Kompañia Internasionál Shaannxi Construction Engineering Grup Corporation Limited, husi nasaun Xina ne’ebé sei responsabliza rehabilitasaun estrada nasionál Lautém-Com, lansamentu ne’e hala’o iha Suku Com, Postu Administrativu Lautém, Munisípiu Lautem.
Iha diskursu, 𝗦𝘂𝗮.𝗘𝘀𝗲𝗹𝗲𝗻𝘀𝗶𝗮, Prezidente Autoridade Munisipiu Lautem 𝗦𝗿. 𝗠é𝗹𝗶𝗼 𝗱𝗲 𝗝𝗲𝘀𝘂𝘀 𝗦𝗛, lori Komunidade Munisípiu Lautém tomak nia naran, hakarak agradesimentu wain tebes ba IX Governu Konstituisionál, espesialmente ba 𝗦𝘂𝗮.𝗘𝘀𝗲𝗹𝗲𝗻𝘀𝗶𝗮, Primeiru Ministru (PM-RDTL) 𝗞𝗮𝘆 𝗥𝗮𝗹𝗮 𝗫𝗮𝗻𝗮𝗻𝗮 𝗚𝘂𝘀𝗺ã𝗼, tamba ho esforsu tomak ohin loron bele realiza reabilitasaun Estrada nasionál ida ne’e iha Munisípiu Lautém, la-haluha mos hatoo ami nia agradesimentu wain ba Ministériu Obras Publikas, Ministériu Planeamentu Integradu Estratejiku no parte relavante sira seluk nia esforsu ba iha prosesu planeamentu no implementasaun projetu ida ne’e.

Ho nune’e loron ohin nu’udar loron importante tebes ba ita hotu hodi halibur iha fatin ida ne’e, atu sai sasin ba iha istoria dezenvolvimentu Munisípiu Lautém nian, maka lansamentu ofisial projetu reabilitasaun Estrada Nasionál, Diresaun Lautém-Com no aban sei lansa mós projetu Estrada Diresaun Nasionál Lautém-Lospalos.
Lider másimu iha Munisípiu Lautém afrima katak, ohin hala’o lansamentu Estrada ne’ebé sei liga direra ba komunidade sira iha Munisípiu Lautém ba futuru ida ne’ebé diak liu ho movimentu ekonómia lokál, ho asesu no oportunidade ba servisu publiku, no sei fó efeitu boot ba vida sosiál, Ekonómiku no Kultura iha Lautém, tamba ne’e, ohin ita la’os deit lansa projetu infraestrutura, maibe lansa mós esperansa komprimisiu ba dezenvolvimentu ida ne’ebe inklusivu, sustentavel no integradu iha Munisípiu Lautém.
Nia dehan, tamba ita hotu hatene durante tinan barak nia laran, komunidade sira iha Munisípiu Lautém enfrenta no difikuldade tebes ba iha setór infraestrutura báziku, partikularmente infraestrutura Estrada, tamba koneksaun Estrada nasionál ba Munisípiu hanesan (Lautém-Lospalos no Lautém-Com) nune’e mós ligasaun Estrada kapital Munisípiu ba Postu Administrativu sira ho kondisaun at tebes, situasaun sira ne’e difikulta tebes movimentu transporte públiku, asesu ba servisu baziku, no difikulta transportasaun produtu Agrikultura ba iha merkadu nasionál.

Ho nune’e, lansamentu projetu reabilitasaun Estrada ne’e nu’udar resposta konkretu ba preokupasaun no ejijensia komunidade sira iha Munisípiu Lautém durante tinan barak nia laran, Aleinde lansamentu mak ohin ita hala’o, ami mós fiar katak sei bele iha tan lansamentu projetu Estrada sira seluk iha tinan ida ne’e ka tinan oin, ne’ebe mak IX Governu Konstituisional planeia tia ona, hanesan Estrada Diresaun Lospalos-Iliomar, Lospalos-Lore, Buihomau-Luro.
Responsavel Munisípiu Lautém mensiona tamba Estrada mak infraestrutura bázika ida ne’ebé importante no sai fator estimulador ida iha prosesu dezenvolvimentu sósiu-ekonómika no infraestrutura Estrada mak sei bele fasilita mobilidade no asesu ba mobilidade ba servisu públiku, estipula ekonómia lokál, aumenta seguransa rodaviaria, fasilita resposta lais ba servisu emerjensia, no suporta planu dezenvolvimentu sira iha setór sira seluk, sei kontribui mós ba implementasaun efetivu polítika desentralizasaun ne’ebé la’o dadauk, tamba bele permite ligasaun efisiente entre komunidade, Autoridade Munisipál no Governu Sentrál.
Tamba ida ne’e, Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém esplika, nu’udar Lautém oan, agradese no orgullu boot ba lideransa sira nia matenek no vizaun estratejika husi 𝗦𝘂𝗮.𝗘𝘀𝗲𝗹𝗲𝗻𝘀𝗶𝗮 Primeiru Ministru (PM-RDTL), “𝗞𝗮𝗸𝗮-𝗟𝗮𝗳𝗮𝗶”, 𝗞𝗮𝘆 𝗥𝗮𝗹𝗮 𝗫𝗮𝗻𝗮𝗻𝗮 𝗚𝘂𝘀𝗺ã𝗼, tamba ho esforsu tomak ohin loron bele realiza lansamentu reabilitasaun Estrada Nasionál ida ne’e iha Munisípiu Lautém.


Nia fundamenta liu tan, reabilitasaun estrada ida ne’e sei lori vantajen boot ba komunidade Munisípiu Lautém iha aspeitu ekonómiku, sosiál no mobilidade iha aspeitu ekonomiku, Estrada diak sei fasilita transportasaun produtu Agrikultura, peska no komersiu lokál, no sei estimula investimentu, iha aspeitu sosial, sei aumenta asesu ba Edukasaun, Saúde no servisu publiku sira seluk.
Nune’e aproveita oportunidade ida ne’e, reprezenta komunidade Munisípiu Lautém hakarak parabeniza no hatoo Obrigadu wain ba “𝗞𝗮𝗸𝗮-𝗟𝗮𝗳𝗮𝗶”,, 𝗞𝗮𝘆 𝗥𝗮𝗹𝗮 𝗫𝗮𝗻𝗮𝗻𝗮 𝗚𝘂𝘀𝗺ã𝗼 nia esforsu tomak ne’ebe lahatene kolen, sempre hadomi nia Povu no ohin loron sei kontinua luta ba prospriedade ovu Timor-Leste iha rai laran no mós iha nivel Internasionál.

Nu’udar Lautém oan, fiar no sempre fiar katak, “𝗞𝗮𝘆 𝗥𝗮𝗹𝗮” 𝗞𝗮𝘆 𝗥𝗮𝗹𝗮 𝗫𝗮𝗻𝗮𝗻𝗮 𝗚𝘂𝘀𝗺ã𝗼, sei tau atensaun duni no la-haluha Munisipiu Lautem, tamba rai Lautém no Lautém nia oan sira iha relasaun emosional forte no maun boot iha tempu resistensia nia laran no sei kontinua too ohin loron, ria Lautém sei la ses husi maun boot nia atensaun tamba iha rai Lautém ida ne’e duni mak maun boot hamutuk ho nia maluk komandante sira seluk, hahu reorganiza funu libertasaun no halo mudansa estratéjiku sira hodi sustenta funu naruk ida ne’e.
Iha okaziaun importante ida ne’e, hakarak apelu ba komunidade, juventude, lideransa lokál no organizasaun Komunitaria sira atu kontinua fo apoiu no partisipasaun ativa iha prosesu reabilitasaun Estrada Nasionál.
Projetu ida ne’e la’os prioridade Ministériu ka Autoridade Munisipál nian, maibe ne’e prioridade komunidade Lautém hotu, ita hotu mak sei utiliza Estrada ne’e lor-loron, tamba ne’e responsabilidade ita hotu nian atu proteje, respeita no kolabora iha prosesu implementasaun.
Estrada ne’e sei liga ita hotu ho oportunidade dezenvolvimentu iha tempu oin mai, ho kolaborasaun no unidade, ita bele asegura katak, kreabilitasaun ida ne’e la’os de’it susesu temporariu, maibe investimentu tempu naruk ba jerasaun sira oin mai, Autoridade Munisipál Lautém hato’o konfiasa nafatin ba komunidade Lautém, tamba dezenvolvimentu la’os halo husi Governu de’it, maibe liu husi partisipasaun, unidade no responsabilidade ita hotu nian.

Enkuantu rehabilitasaun Estrada Lautém-Com ho distánsia 19.760, ne’ebé sei rehabilita Empreza Shaannxi Construction Engineering Grup Corporation Limited, husi nasaun Xina, ho total Orsamentu $11.213.813,90, durasaun servisu tinan ida.
Remata
(Media PAM-Lautem)
𝗟𝗼𝘀𝗽𝗮𝗹𝗼𝘀, 𝗧𝗲𝗿𝘀𝗮-𝗳𝗲𝗶𝗿𝗮, 𝟮𝟴 𝗢𝘂𝘁𝗼𝗯𝗿𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟱

𝗦𝘂𝗮. 𝗘𝘀𝗲𝗹𝗲𝗻𝘀𝗶𝗮,Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém, abertura atividade Kampaña Nasionál Nutrisaun kona-ba Han Ai-Han Nutritivu, Moris diak no Saudavel, iha Kampaña Nasionál ne’e oinsa bele hasa’e konsiensia komunidade nian hodi tau importansia ba han hahan nutritivu, ne’ebé hala’o husi Servisu Munisipál Saúde Munisípiu Lautém, iha Sede Suku Home, Postu Administrativu Lospalos, Munisípiu Lautém.
Iha intervensaun, 𝗦𝘂𝗮. 𝗘𝘀𝗲𝗹𝗲𝗻𝘀𝗶𝗮, Prezidente Autoridade Munisipiu Lautem, 𝗦𝗿. 𝗠𝗲𝗹𝗶𝗼 𝗱𝗲 𝗝𝗲𝘀𝘂𝘀 𝗦𝗛, hateten, kona-ba Kampaña Nasionál ida ne’e tenke partisipa másimu husi Xefe Suku no Xefe Sentru Saúde sira iha Kada Postu sira, tanba sira maka loro-loron hela hamutuk Sosiedade no Povu sira iha Suku no Aldeia ne’ebé hatene liu situasaun Komunidade sira nian.

Tanba ida ne’e, atividade Kampaña Nasionál ba nutrisaun ida ne’e partisipasaun másimu tenke husi Xefe Sentru Saúde no Xefe Postu Saúde sira, atu nune’e bele rona didiak informasaun sira ne’ebé Diretora Jeral Kuidade Saúde Primaria esplika ona, ho nune’e tenke servisu hamutuk nafatin ho Administrador Postu, Xefe Suku no Xefe Aldeia sira, atu oinsa mobiliza no organiza ba malu hala’o sosializasaun ba informasaun sira ba komunidade sira, atu nune’e sira bele hakbesik an ba Sentru Saúde iha kada Postu Administrativu no Postu Saúde sira hodi bele hetan Livru LISO.
Tanba ida ne’e konvida Administrador Postu, Xefe Suku sira mai partisipa hotu Kampaña Nasionál idan ne’e hodi rona, atu nune’e ita bele hamutuk la’o hamutuk hanoin hamutuk hodi kombate nune’e bele atinje mehi 8% no 32% labele akontese iha Munisípiu Lautém.

Tanba dadus hatudu, iha Munisípiu Lautém Estantin no Raes badak 47%, Krekas 8,6% no Todan Menus 32,2% aleinde dadus sira husi peskiza iha dadus rutinas Sistema informasaun saude ne’ebe relata ba nasional.
Tuir relatoriu informasaun saude trimestre III iha tinan 2025 Munisípiu Lautém nia kobertura ba LISIO iha labarik sira menus husi tinan 5 atinji de’it 69%, kuaze metade labarik sira iha ona LISIO, maibe sira sei menus 21% tuir tarjetu ne’ebe ita hakarak.
Labarik hirak ne’ebe mak mai monitorizasaun tetu atinje 52%, maske labarik sira kuaze metade labarik sira iha ona LISIO no metade mos mak tetu fali, husi sira ne’ebe maka nia tetu hatudu katak, Toda Menus iha 39%, Krekas 21% no Raes Badak iha 23%.
Tanba ita hotu hatene, 20% kresimentu kakutak ne’ebé hahu kedas husi iha inan nia kanotak no 80% dezenvolvimentu kakutak adultu forma kedas iha tinan 2.
Tanba ida ne’e, objetivu husi Kampaña Nasionál Nutrisaun ida ne’e, oinsa atu hasa’e konsiensia komunidade sira nian kona-ba importante ba han hahan nutritivu, balansau, Seguru, no Saudavel ohin loron, Han Ai-Han Nutritivu, Moris Saudavel.
Objetivu Segundu, atu mobiliza komunidade sira atu tau importante ba monitrozia kresimentu ba labarik sira regulamentu hodi detekta no hetan indeminizasaun seluk.

Objetivu treseiru mak atu halo semana imunizasaun hanesan plata forma atu fo Edukasaun komunikasaun no motivasaun ba ema hotu, labele dehan nutrisaun mak responsabilidade setor Saúde de’it, maibe responsabilidade mós ba setor sira seluk, hanesan Agrikultura, Edukasaun, Sosial, Be Saneamentu no Komunidade sira liuliu ba reforsa husi implementasaun servisu konsantil Ai-Han.
Hafoin remata Kampaña Nasionál iha mós atividade ida kona-ba Diretor Servisu Munisipál Saúde Munisípiu Lautém entrega Livru LISIO ba reprezenta Diretor Servisu Munisipál Edukasaun Munisípiu Lautém simboliza hanesan rekezitu rejistu nian, nune’e mós sei iha asinatura baktu komprimisiu nian direta husi Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém.




Nune’e mós iha vizita atividade kona-ba Pakote Integradu Saude (PIS), hanesan Konsulta Inan isin rua, Konsulta Matan, Nutrisaun, Tes Ran, Konsulta Malaria HV, Promosaun, Saude Materna, Imunizasaun no Konsulta Jeral ne’ebé partisima másimu husi Komunidade Suku Home.
𝙍𝙚𝙢𝙖𝙩𝙖
𝙈𝙚𝙙𝙞𝙖 𝙋𝘼𝙈-𝙇𝙖𝙪𝙩𝙚𝙢
𝗟𝗼𝘀𝗽𝗮𝗹𝗼𝘀, 𝗗𝗼𝗺𝗶𝗻𝗴𝗼, 𝟮𝟲 𝗢𝘂𝘁𝗼𝗯𝗿𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟱

Autoridade Munisípiu hamutuk ho Povu Munisípiu Lautém, selebra loron históriku Adezaun Timor-Leste husi Asosiasaun Nasaun sira Sudeste Aziátiku nian (ASEAN), ba nasaun dala 11, ho tema “𝙄𝙣𝙠𝙡𝙪𝙯𝙞𝙫𝙞𝙙𝙖𝙙𝙚 𝙣𝙤 𝙎𝙪𝙨𝙩𝙚𝙣𝙩𝙖𝙗𝙞𝙡𝙞𝙙𝙖𝙙𝙚”, atividade selebrasaun ne’e organiza husi Autoridade Munisipiu Lautem, ne’ebé hala’o iha resintu Autoridade Munisípiu Lautém.
Iha diskursu, Sua. Eselénsia, Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém, 𝗦𝗿. 𝗠é𝗹𝗶𝗼 𝗱𝗲 𝗝𝗲𝘀𝘂𝘀 𝗦𝗛 hateten, ohin ita marka históriku foun ida ne’ebé momentu Povu Timor-Leste durante tinan barak hein esperansa, pasiensia no determinasaun, oras ne’e dau-daun Prezidente Republika (PR), Primeiru Ministru (PM) no delegasaun iha Kuala Lumpur atu marka loron ne’ebé Timor-Leste ofisialmente sai membru Association Of Southeast Asian Nation (ASEAN), ohin Timor-Leste ba dala 11 iha familia ASEAN.

Nia dehan, rezultadu sira husi esforsu koletivu husi lideransa no Povu Timor-Leste tomak, hahu husi tempu rezisténsia liu ba no tempu rekonstrusaun nasaun no to’o agora ita la haluhan ita nia objetivu ida atu fó Timor-Leste sai fatin diak ba komunidade rejionál ne’ebé mak naturalmente ita hola parte.
Nu’udar membru plenu ida pilar tolu husi komunidade ASEAN mak sai matadalan ba ita nia dezenvolvimentu nasionál hanesan, Komunidade, Polítiku no Seguransa ASEAN, ida ne’e maka halo ita atu hametin Paz no estabilidade, segundu Komunidade Ekonomia ASEAN ida ne’ebé maka ita odamatan ba prosperidade sai parte husi Merkadu dinámiku ida no fo ema liu miliaun 60 no treseiru Komunidade Sosiu Kultural ASEAN, ida ne’ebé maka fuan ba ASEAN pilar ida ne’e hanesan promesa ida atu investe iha ita nia rikusoin bot liu hotu mak Povu.






ASEAN la’os deit Organizasaun Polítika no Ekonomia, maibe ASEAN mak Komunidade ida ne’ebé maka fó valor solidariedade, estabilidade, dezenvolvimentu no komparasaun iha ASEAN kada membru apriende ba malu hodi apoiu ba malu no servisu hamutuk atu hasa’e moris diak ba sira nia povu.
Adesaun ofisial ida ne’e, halo ita nia nasaun sente orgullu, maibe fó ita nia lideransa no Povu iha obrigasaun foun, atu kontinua prepara Timor-Leste hodi kontribui la’os de’it hanesan membru foun, maibe hanesan membru atu fó kontribuisaun sustentavel ba paz estabilidade no dezenvolvimentu sustentavel iha rejiaun ida ne’e.
Tanba susesu ba jornada ASEAN la depende ba ema seluk, maibe depende ba ita nia unidade, servisu makas no ita nia rezistensia, nune’e ita agradese ba estadu membru ASEAN 11 ne’ebe simu ita no sira nia apoiu, ita iha preparasaun ba adesaun, ita hato’o agradesimentu espesial ba Malasya nia lideransa nu’udar Prezidente ASEAN hodi loron ida ne’e sai realidade.
Lider masimu iha Munisípiu Lautém reafirma, ita presiza komemora loron importante ida ne’e, maibe refleta adesaun ba ASEAN la remata iha ne’e, maibe nu’udar pasu ida ita hahu, agora maka tempu atu fó kontribuisaun no kooperasaun iha área komersiu, seguransa alimentar, ambiente, teknolójia no ligasaun entre Povu, nune’e husu ba ema hotu liuliu joventude sira atu kontinua envolve an iha prosesu ida ne’e, Timor-Leste membru ASEAN, maibe ASEAN mós iha Timor-Leste iha ita nia hanoin, moris no esperansa.
Nune’e, Timor-Leste kontinua parte ativa iha komunidade rejional, ne’ebé promove paz dezenvolvimentu no solidariedade, iha ASEAN ne’ebe sei apriende husi nasaun membru ASEAN sira, maibe sira mos sei apriende husi ita. Tanba ne’e, ohin ita hamrik ho orgullu, ne’ebé sai ona plenu no diretu hanesan iha Association nasaun Sudeste Asiatico nian, ita hanesan nasaun ida ne’ebé laos de’it define husi ita nia luta iha pasadu, maibe husi ita nia potensia futuru ne’ebe laiha limite.
Ho nune’e, Horseik ita funu ba ita nia Liberdade, ohin ita selebra ita nia fatin iha ita nia família rejionál no aban hamutuk ita harii ita nia prosperiedade hamutuk ba ASEAN, Timor-Leste no Munisípiu Lautém nia futuru.






Enkuantu Selebrasaun ne’e hahú iha tuku 5:30 lokraik, iha ne’ebé partisipa masimu husi Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém, membru parlamentu Nasional, Sr. Albino da Silva, Komandante Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) Munisípiu Lautém, reprezentante Prezidente Konsellu Munisipal Kombatentes LIbertasaun Nasionál Munisípiu Lautém, Sekretáriu Munisipál Administrasaun no Finansas, Sekretáriu Munisipál Planeamentu, Investimentu no Dezenvolvimentu Integradu, Sekretáriu Munisipál Asuntu Sosiais no Organizasaun Komunitaria, Konfisaun Relijioza Diretor/a Servisu Munisipál no Diretor/a Delegasaun Teritorial sira, Administrador Postu, Veteranu/a, Organizasaun Sosiedade Sivíl, Líder, komunitáriu, Estudante, no Sidadaun sira halibur hamutuk hodi asiste no selebra eventu importante ida-ne’e iha istória nasaun nian.
𝙍𝙚𝙢𝙖𝙩𝙖
𝙈é𝙙𝙞𝙖 𝙋𝘼𝙈-𝙇𝙖𝙪𝙩é𝙢
𝗗í𝗹𝗶, 𝗞𝘂𝗮𝗿𝘁𝗮-𝗳𝗲𝗶𝗿𝗮, 𝟮𝟮 𝗢𝘂𝘁𝗼𝗯𝗿𝘂 𝟮𝟬𝟮𝟱

𝗦𝘂𝗮. 𝗘𝘀𝗲𝗹é𝗻𝘀𝗶𝗮, Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém, 𝗦𝗿. 𝗠é𝗹𝗶𝗼 𝗱𝗲 𝗝𝗲𝘀𝘂𝘀 𝗦𝗛, hamutuk ho Sua. Eselénsia, Ministériu Administrasaun Estatál (MAE), 𝐓𝐨𝐦𝐚́𝐬 𝐝𝐨 𝐑𝐨𝐬𝐚́𝐫𝐢𝐨 𝐂𝐚𝐛𝐫𝐚𝐥, Sua. Eselénsia, Vise-Ministru Administrasaun Estatal (V-MAE) 𝐉𝐚𝐜𝐢𝐧𝐭𝐨 𝐑𝐢𝐠𝐨𝐛𝐞𝐫𝐭𝐨 𝐆𝐨𝐦𝐞𝐬 𝐝𝐞 𝐃𝐞𝐮𝐬 no Sua. Eselénsia Sekretáriu Estadu ba Dezenvolvimentu Lokál (SEDL), 𝐌𝐚𝐭𝐞𝐮𝐬 𝐖. 𝐝𝐨𝐬 𝐒𝐚𝐧𝐭𝐨𝐬 𝐓𝐚𝐥𝐥𝐨, Prezidente Autoridade Munisipál sira, Prezidente Autoridade Administrativa Ataúro, Sekretariadu Tékniku Administrasaun Eleitoral (STAE), Diretór-Jerál no Nasionál sira husi MAE, hala’o audiénsia públika ho komisaun A Parlamentu Nasionál trata asuntu Justisa Konstituisioná, iha sala iha Sala Conferênsia Parlamentu Nasionál (PN).
Objetivu husi audiénsia ne’e hodi halo aprezentasaun abranjente kona-ba progresu ezekusaun orsamentu Munisípiu 12 ho Autoridade Administrativa Ataúro ba tinan fiskál 2025 nian no planu prioridade ba tinan fiskal 2026.
Iha intervista, 𝗦𝘂𝗮. 𝗘𝘀𝗲𝗹é𝗻𝘀𝗶𝗮, Prezidente Autoridade Munisípiu Lautém, 𝗦𝗿. 𝗠é𝗹𝗶𝗼 𝗱𝗲 𝗝𝗲𝘀𝘂𝘀 𝗦𝗛, hateten Komisaun A Konvida Ministeriu Administrasaun Estatal (MAE) no Prezidente Autoridade Munisipiu sira no Prezidente Autoridade Administrativa Atauro, atu hola parte iha audiensia ho Komisaun A kona-ba papel Komisaun A ninian, hanesan mos papel Parlamentu Nasional ba halo fiskalizasaun ba iha Orsamentu Jeral Estadu nian ba implementasaun ne’ebe liga ba iha kompetensia Komisaun A nian.

Prezidente Autoridade esplika, durante iha audiensia ko’alia kona-ba setor Agrikultura, Edukasaun ne’ebe foka liu ba Programa Merenda Eskolar no servisu atendimentu Administrasaun Publiku nian no Reseita Domestika. Nia dehan, iha audiensia ne’e, Membru Komisaun A husu kona-ba makina Trator sira ne’ebe daudaun ne’e iha Munisipiu Lautem hodi fila komunidade nia toos no natar sira, ne’ebe ense mina nian ba trator sira no mekanismu oinsa, nune’e mos forsa traballu ba iha Administrasaun Publiku nian.
Tanba ida ne’e, nu’udar Prezidente Autoridade Munisipiu Lautem iha ambitu audiensia esplika, hahu tinan ida ne’e sei la tolera no la autoriza ba komunidade sira atu ense rasik hodi fila rai toos no natar nian, tanba mina trator iha ona Bens Servisu nian ne’ebe priense ba audiensia ba trator sira ba halo atendimentu fila komunidade sira nia rai, tanba ida ne’e ba oin kestaun ense mina trator, Autoridade liu husi Diresaun Servisu Munisipal Agrikultura Munisipiu Lautem, preve ona orsamentu ba ense mina nian, karik komunidade balun hetan husi estensionista no taratorista sira husu komunidade sira atu ense mina ba trator hodi fila rai bele hato’o keixa iha Autoridade Munisipiu Lautem, nune’e Autoridade Munisipiu bele foti asaun disiplinar ba funsionariu sira.


Aliende ne’e mos Prezidente Autoridade Munisipiu mos esplika ba membru Parlamentu Nasional Komisaun A kona-ba forsa traballu nian iha Munisipiu Lautem, tanba ida ne’e Autoridade Munisipiu Lautem ninia funsionariu sira lahare ba Kor, Ras no Bandeira, maibe Lautem oan iha kapasidade no profisionalismu ba atendimentu publiku nian, hodi nune’e nafatin servi estadu no povu iha futuru.
Remata
Media PAM-Lautem
© 2025 Autoridade Municipal Lautém